NỘI DUNG: THANH ĐÌNH / ĐỒ HỌA: Z.K

Nếu phép màu không xảy ra ở trận cuối vòng loại World Cup 2022, Chile sẽ lần thứ 2 liên tiếp lỡ hẹn với ngày hội bóng đá lớn nhất hành tinh. Họ chắc chắn sẽ làm tất cả để điều đó không xảy ra, và điều này khiến chúng ta nhớ lại vụ bê bối được đạo diễn bởi thủ môn Roberto Rojas của Chile cách đây 33 năm.

Ngày 03/09/1989, mọi con đường đều dẫn tới Maracana. 141.000 khán giả ngồi chật kín khán đài trong khi ở bên dưới, 2.000 cảnh sát cùng 500 binh sĩ thuộc trung đoàn 2 của Rio de Janeiro được huy động để đảm bảo an ninh cho trận đấu quyết định tấm vé tới World Cup 1990 giữa Brazil và Chile.

Thời điểm đó, vì Argentina đã có vé tới Italia với tư cách đương kim vô địch, 9 quốc gia còn lại chia làm 3 bảng tranh 2,5 suất còn lại. Tại bảng 3, Brazil và Chile cùng có 5 điểm (ngày ấy một trận thắng tương đương 2 điểm) khiến cuộc trạm chán tại Maracana trở thành trận chung kết. Chỉ một chút khác biệt là với lợi thế về hiệu số bàn thắng bại, Brazil chỉ cần một kết quả hòa trong khi Chile bắt buộc phải thắng.

Mặc dù vậy, trước đám đông khán giả nhà, Selecao không muốn hòa. Họ liên tục dồn ép và tạo ra không ít cơ hội ngon ăn. Lời giải thích duy nhất cho tỷ số hòa 0-0 sau hiệp một là sự xuất sắc của thủ môn Roberto Rojas, cũng là đội trưởng Chile.

Tuy nhiên dù có giỏi đến đâu Rojas cũng không thể ngăn được pha ghi bàn của Careca phút 61, sau tình huống xử lý và chuyền bóng thông minh của Bebeto. 1-0 cho đội chủ nhà Brazil và Chile bắt đầu có cái nhìn rõ ràng về tương lai đen tối phía trước.

Nhưng rồi một biến cố xảy ra. Phút 67, một quả pháo sáng rơi xuống vòng cấm địa Chile và thủ môn Rojas ngã xuống. Các cầu thủ đội khách đổ xô tới và ra hiệu cho đội ngũ y tế. Từ trán Rojas, máu chảy ra ướt đẫm áo chiếc áo thủ môn.

Còn phải nói, Chile hết sức phẫn nộ, chửi rủa CĐV Brazil và yêu cầu trọng tài dừng trận đấu. Các trọng tài còn có thể làm gì khác ngoài việc đó. Họ chờ 20 phút nhưng Rojas không trở lại, anh ta được đưa thẳng đến bệnh viện, vì vậy nổi còi kết thúc. Nỗi sợ hãi tràn ngập tâm trí người Brazil. Họ có thể bị xử thua, và lần đầu tiên trong lịch sử Brazil sẽ vắng mặt tại World Cup. Đây thực sự là thảm họa quốc gia.

“Tôi đã rất sốc”, đội trưởng của Brazil, Ricardo Gomes, nói với CNN, “Khi trận đấu bị hủy, tôi đã nghĩ ngay đến việc bỏ lỡ World Cup. Không gì tồi tệ hơn điều đó”.

Nhà báo Paulo Teixeira của nước chủ nhà thì cho biết: “Nghe có vẻ khó tin, nhưng thực tế là không có máy quay nào bắt được khoảnh khắc pháo sáng đáp trúng Rojas. Cánh phóng viên ảnh bọn tôi ngồi dọc đường bên và nhìn thấy ngọn lửa bùng lên. Tôi rất ngạc nhiên khi thấy thủ môn Chile lăn lộn ở nơi cách quả pháo sáng rơi xuống khoảng một mét”.

Vấn đề là không ai nghĩ Rojas đã ngụy tạo cảnh tượng đó, nhất là khi máu cùng vết cắt trên mặt anh ta không thể giả. Một chuyên gia người Chile còn khẳng định như đinh đóng cột trên truyền hình rằng pháp sáng ném trúng Rojas, khiến tất cả càng tin đó là sự thật.

Trong sự hoảng loạn, người Brazil phải tìm ra ai đó để xả nỗi bực dọc. Không ai khác là Rosenery Mello, cô gái 24 tuổi người Rio de Janeiro. Đến xem trận đấu cùng chồng nhưng Mello chỉ mải ngắm thần tượng Bebeto. Phút 67, để gây sự chú ý của tiền đạo này, cô ả nhớ ra 2 quả pháo sáng mà một người lạ mặt nhờ cô cầm hộ vào sân. Vậy là Mello đốt một quả rồi ném xuống.

Cô này bị bắt giữ ngay lập tức và đưa đến đồn cảnh sát thẩm vấn. Được thả ra vào hôm sau, Mello trở thành đối tượng bị công kích của cả xứ sở samba. Sợ bị tấn công, cô trốn rịt trong nhà. Thế mà đám đông quá khích cũng không tha. Họ kéo tới trước cửa đập phá và chửi rủa kẻ khiến Romario, Bebeto, Claudio Taffarel, Dunga không thể tới Italia 90. Cảnh tượng này cũng tương tự ở Chile, khi Đại sứ quán Brazil tại thủ đô Santiago bị ném đá. Người Chile kịch liệt lên án hành vi phi thể thao và kêu gọi án phạt đích đáng cho kẻ ném pháo sáng.

Trong thế giới bóng đá bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra để mọi thứ đảo lộn nhanh chóng. Bail và Mello bất ngờ được cứu. Còn Chile, tưởng như đã thấy ánh sáng World Cup thì bỗng nhiên, cánh cửa đóng sầm trở lại.

Nhà báo Teixeira đã không chụp được tấm ảnh nào liên quan đến vụ việc. Sau khi hỏi nhiều đồng nghiệp khác và nhận lại cái lắc đầu, ông quay sang Ricardo Alfieri, phóng viên người Argentina: “Ricardo, cậu thì sao?”. Alfieri đáp: “Tất nhiên là có, khoảng 4, 5 bức”.

Bây giờ Alfieri trở thành vị cứu tinh của cả xứ sở samba. Song vấn đề là anh này làm việc cho một tạp chí Nhật Bản, và theo thông lê, phim chưa quả xử lý sẽ được chuyển đến Tokyo vào sáng hôm sau. Teixeira khẩn khoản xin Alfieri giao cho mình cuốn phim, đồng thời thống báo cho đài phát thanh rằng có bằng chứng cho thấy Rojas ăn vạ.

Ngay khi biết tin, Chủ tịch LĐBĐ Brazil, Ricardo Teixeira (cùng tên họ với nhà báo Teixeira) lao vào khu báo chí và hỏi: “Ai có phim”. Teixeira nhà báo nói có. Vị Chủ tịch Liên đoàn hỏi lại, rằng anh có chắc quả pháo không trúng Rojas không, Teixeira nói chắc, bởi tin lời Alfieri.

Một phòng lab rửa ảnh được chuẩn bị và nhân viên tráng phim bị lôi đến trong sự tức tối vì khi đó đã là nửa đêm. Sau 4 tiếng, sự thật lên tiếng. Các bức ảnh được đưa ra, bao gồm chuỗi khoảnh khắc từ khi quả pháo đang bay đến lúc nằm dưới đất, cách vị trí Rojas cả mét.

Chủ tịch LĐBĐ Brazil hài lòng gửi nó cho quan chức FIFA và COMMEBOL, song song với việc cung cấp cho các cơ quan truyền thông. Bên cạnh đó, các bác sỹ xem xét vết thương của Rojas cũng bác bỏ khả năng pháo sáng là nguyên nhân, bởi đó là một vết cắt sâu và xung quanh không có vết bỏng.

Trò gian lận của Rojas bị vạch trần. Brazil được xử thắng 2-0 còn Chile bị loại và cũng mất luôn quyền tham dự vòng loại World Cup 1994. “Nạn nhân” Rojas trở thành kẻ lừa đảo ghê tởm và bị FIFA tuyên án treo giò cả đời. Mello thì từ tội đồ được ca ngợi như một người hùng. Những người vừa chửi bới ngày hôm qua nay gọi cô là “Nữ Thần pháo sáng”, hay “Tên lửa Maracana”.

Vậy Rojas dàn dựng vụ đó như thế nào? Nó bắt nguồn từ trận lượt đi giữa hai đội tại Santiago. Chile và Brazil hòa 1-1 trong một trận đấu đầy rẫy bạo lực cả trên khán đài lẫn dưới sân. Thế nên trong quá trình chuẩn bị cho trận quyết định tại Maracana, HLV Orlando Aravena của Chile đùa rằng bạo lực bùng phát có thể trận đấu sẽ bị dừng và nạn nhân được xử thắng.

Rojas đã ghi nhớ điều này. Bản thân anh ta hiểu rõ hơn ai hết về việc Chile khó có cửa thắng nếu chơi một trận sòng phẳng. Trong cả lịch sử Chile chỉ thắng Brazil 5 trận. Lần này họ phải chơi tại Maracana và không có tiền đạo đang lên Ivan Zamorano.

Vì thế, Rojas đã hỏi đội phó Fernando Astengo: “Cậu có cho rằng tụi mình phải làm gì đó không?”. Rồi chuyên gia vật lý trị liệu Alejandro Kock mang tới một lưỡi dao nhỏ được bọc trong vải dính, chỉ chừa ra 1 centimet.

Kế hoạch ban đầu của Rojas là nhét nó trong tấm bọc ống quyển. Lúc nào đó phải chạy ra sau cầu môn lấy bóng, anh ta sẽ dùng nó để tự rạch mình, ngụy tạo một vụ bị CĐV ném đá. Trận lượt đi người hâm mộ Chile đã ném các cầu thủ Brazil bằng đá và cam thối. Thế nên Rojas tin CĐV Brazil sẽ trả đũa theo cách ấy.

Sự có mặt của quá đông phóng viên cũng như cánh an ninh ở sau cầu môn khiến Rojas không thể thực hiện ý đồ. Sau hiệp một, anh ta gỡ con dao và nhét sau lớp băng dính nhám ở găng tay. Đến khi quả pháo được ném xuống, Rojas nhận thấy cơ hội đã đến. Anh ta lăn ra, đồng thời dùng mũi dao rạch một đường trên trán.

Xem lại tình huống đó có thể thấy tiền đạo Patricio Yanez của Chile đã làm một cử chỉ tục tĩu sau cầu môn để kích động đám đông người hâm mộ Brazil hơn nữa, khuấy động bầu không khí hỗn loạn. Những cầu thủ còn lại vây quanh Rojas, sau đó đẩy Bebeto ra ngoài khi cầu thủ người Brazil tiến đến xem chuyện gì đang xảy ra. Họ cũng không chờ cáng, mà tự khiêng Rojas ra ngoài. Mặc dù vậy, để tránh cho đồng đội khỏi các án phạt, sau này Rojas luôn khẳng định hành động một mình.

Rojas dĩ nhiên đã phải trả giá nặng nề cho vụ cào mặt ăn vạ ở Maracana. Điều tồi tệ nhất theo cựu thủ môn Chile là “không ai cho anh cơ hội để chuộc lỗi”. “Phẩm giá của tôi đã bị hủy hoại. Các đồng đội, người thân và ngay cả vợ cũng quay lưng với tôi”, Rojas nói trong đau khổ.

Điều bất ngờ là chính đất nước Brazil lại dang tay ra với anh. Năm 1993, Chủ tịch CLB Sao Paulo và HLV Tele Santana đích thân đến Santiago mời Rojas làm HLV thủ môn. Rojas đền đáp bằng việc huấn luyện Rogerio Ceni thành một trong thủ môn xuất sắc nhất Brazil. Ông cũng có giai đoạn ngắn ngồi vào ghế HLV trưởng (năm 2003) và giúp Sao Paulo đủ điều kiện tham dự Copa Libertadores.

Số phận “Tên lửa Maracana” không có hậu như vậy. Khi trở nên nổi tiếng, Mello ly hôn chồng và chuyển đến thủ đô Brasilia tham gia vào các show trên truyền hình, xuất hiện trên trang bìa tạp chí Playboy và chụp hình khỏa thân. Nhưng rồi những ngày rực rỡ trôi nhanh, Mello đối mặt với nợ nần. Cô quay lại Rio de Janeiro và bán rau quả, xúc xích để mưu sinh trước khi qua đời ở tuổi 45 (2011) vì chứng phình động mạch não.

Ngoài ra còn một nạn nhân khác của trận đấu tại Maracana. Đó là chiếc máy bay xấu số Varig 254 khởi hành ở Sao Paulo cùng ngày 03/09. Mải quan tâm đến trận đấu, trong chặng cuối từ Maraba đến Belem, Cơ trưởng Garcez đã đi nhầm hướng so với kế hoạch, bay về phía tây thay vì phía bắc. 40 phút trước khi hạ cánh, các phi công không nhìn thấy thành phố này ở đường chân trời dù nhận được tín hiệu đồng ý hạ cánh. Không may cho họ, nhân viên kiểm soát không lưu Belem, một tai nghe tường thuật bóng đá, một tai liên lạc với máy bay nên cũng bị phân tâm.

Trong nỗ lực tìm kiếm vị trí, họ đã dò đài phát thanh địa phương. Thật không may, mọi đài đều tường thuật trận đấu giữa Brazil và Chile. Varig 254 đành chuyển hướng tới Amazonas trong tình trạng sắp cạn nhiên liệu. Khi sự cố nổ ra ở Maracana cũng là lúc điều tồi tệ xảy đến với Varig 254. Cả hai động cơ đều ngừng hoạt động và chiếc máy bay rơi xuống rừng rậm Amazon cách Belem 1.400 km. Trong số 54 hành khách và phi hành đoàn, 13 người chết và nhiều người bị thương nặng. Những người sống sót được giải cứu hai ngày sau đó.

Brazil tránh được thảm họa bóng đá, nhưng phải hứng chịu một thảm họa đúng nghĩa làm rúng động quốc gia.